|
ИСТИНА |
Войти в систему Регистрация |
ИСТИНА ИНХС РАН |
||
Η ετυμολογία του ριζικόν στην Βαλκανική προοπτικήстатья
- Автор: Климова К.А.
- Сборник: «Dialogue between Balkan Languages, Cultures and Civilisations»
- Год издания: 2014
- Место издания: Tirana
- Аннотация: Το θέμα των ελληνοβαλκανικών σχέσεων παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για την σύγχρονη γλωσσολογία και πολλές φορές η γλώσσα του παραδοσιακού πολιτισμού γίνεται σημαντική πηγή πληροφοριών, γιατί μπορεί να προσφέρει ενδιαφέρουσες ετυμολογικές ιδέες, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στην αποκάλυψη της εσωτερικής έννοιας μίας λέξης, π.χ. της λέξης ριζικό(ν). Η βασική μέθοδος την οποία χρησιμοποιήσαμε στην μελέτη μας ήταν η εθνογλωσσολογική ανάλυση της ρωσικής σχολής του Νικήτα Τολστόϊ. Η εθνογλωσσολογία με την έννοια της σχολής αυτής ασχολείται με τη μελέτη της γλώσσας, ως πηγής πληροφοριών του λαϊκού πολιτισμού, την απόδοση στα έθιμα και στις δοξασίες της γλωσσικής αντίληψης του κόσμου. Το ελληνικό λέξημα ριζικό έχει πολλές σημασίες, ανάμεσα στις οποίες είναι μοίρα, τύχη, προέλευση, καταγωγή, γένος, η ρίζα ενός δέντρου κ.α. Με αυτή τη λέξη έχουν σχέση και άλλα παράγωγα όπως ριζικάρης, ριζικάρι, καλορίζικος – κακορίζικος κ.α. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει αυτή η ρίζα στην Βαλκανική προοπτική. Είναι γνωστό, ότι στις νοτιοσλαβικές γλώσσες υπάρχουν πολλά δάνεια από το ελληνικό ρήμα ορίζω κυρίως στον χώρο της λαϊκής μυθολογίας. Πρόκειται για τα μυθολογικά πρόσωπα που ορίζουν κατά τις λαϊκές αντιλήψεις την μοίρα του νεογέννητου μωρού: στην βουλγαρική και στην σέρβικη γλώσσα - орùсници, ουσιαστικά орисùя, уресùя – μοίρα, орисняк, урùсницы, орùснишки, юдорùсница, ρήματα: орисам, орисвам, орисувам, ориша, орисна, врысам, урисам, урисувам, уриша, παράγωγα: орисаник, урисаник, орисаница, урисаница, орисница,злоорисан, злоурисан κ.α.. Είναι σημαντικό, ότι όλα αυτά τα παραδείγματα έχουν άμεση σχέση με την έννοια της μοίρας. Τα δάνεια αυτά πέρασαν ευρέως στα Βαλκάνια και έδωσαν πολλά παράγωγα στις νότιες σλαβικές γλώσσες, παρόλο που δεν έχουν κάποια ακριβή αντιστοιχία στην νέα ελληνική γλώσσα. Στη σύγχρονη ελληνική παράδοση είναι γνωστά ονόματα μυθολογικών προσώπων, που προέρχονται από την αρχαία ελληνική γλώσσα, από τη ρίζα –μοίρ- (μοίρα): Μοίρες, Καλομοίρες. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το ρήμα ορίζω στη σύγχρονη ελληνική βρίσκεται σε μια ισχυρή σχέση με τη λέξη μοίρα, («Οι Μοίρες του όρισαν την τύχη ...» κτλ.). Έτσι, στην ελληνική γλωσσική κοσμοθεωρία είναι συνυφασμένες στενά δύο ρίζες: -ριζ- και -ορίζ-, και οι σημασίες τους διασταυρώνονται στα πλαίσια των αντιλήψεων για την μοίρα, την τύχη, το πεπρωμένο. Η ετυμολογία της λέξης ριζικό(ν) πρέπει να εξετάζεται σε μια ευρύτερη προοπτική, σε σύγκριση με το υλικό που προσφέρει η περιοχή των Βαλκανίων. Έτσι μπορεί να επιβεβαιωθεί η εκδοχή προέλευσης αυτής της λέξης από την ρίζα –ορίζ-(ορίζω) με την εθνογλωσσική επίδραση, την σύγκλιση με την ρίζα –ριζ- (ρίζα).
- Добавил в систему: Климова Ксения Анатольевна